DZIEJE MIASTA

Dziesiątego kwietnia 1580 r. kanclerz Jan Zamoyski ogłosił rozpoczęcie prac przy budowie Zamościa. Potężnie ufortyfikowane, duże jak na tamte czasy miasto, powstało na „surowym korzeniu”. Zgodnie z intencją fundatora miało być siedzibą rodu, centrum naukowym, kulturalnym, religijnym i handlowym, a do tego miastem nowoczesnym, funkcjonalnym i pięknym.

Prace budowlane postępowały bardzo szybko. Jedenaście lat po ich rozpoczęciu w mieście było 217 domów i tylko 26 wolnych działek. Zamość rozwijał się dynamicznie i zyskał sławę ośrodka handlu, kultury i nauki o europejskiej randze oraz jednej z najpotężniejszych twierdz Rzeczypospolitej. W XVII w. miasto oblegali Kozacy i Szwedzi, ale go nie zdobyli. W następnym stuleciu, w czasie wojny północnej, miasto splądrowali Szwedzi, a w 1715 r. Sasi.

Podczas zaborów Zamość znalazł się w rękach Austriaków, a później Rosjan. W 1821 r. stracił status miasta prywatnego. Zamieniony przez Zamoyskich na dobra ziemskie, stał się twierdzą rządową Królestwa Kongresowego.

Mimo wielu prac modernizujących fortyfikacje w 1866 r. twierdzę zlikwidowano. Utrata wojskowego charakteru przyczyniła się do dynamicznego rozwoju miasta, terytorialnego i gospodarczego.

W czasie II wojny światowej Zamość najpierw został zajęty przez wojska sowieckie, a potem niemieckie. Okupanci chcieli, by Zamość był centrum terenów germanizowanych i nazywał się Himlersztadt. W czasie wojny przestała istnieć, licząca ok. 11 000 osób, społeczność zamojskich Żydów. Większość wyjechała z wojskami radzieckimi na wschód, a pozostałych - 4 do 5 tysięcy - Niemcy zamordowali.

Po wojnie w mieście powstało wiele zakładów przemysłowych. W latach 1975- 2000 było stolicą województwa, a w 1992 r. Stare Miasto wpisane zostało na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO dołączając do elitarnego grona najcenniejszych zespołów architektonicznych świata.

Obecnie miasto liczy 65 tys. mieszkańców i choć jest powiatem grodzkim to pełni rolę centrum kultury, nauki i turystyki o znaczeniu ogólnopolskim.

Folder "Zamość Miasto Idealne", Wydawnictwo ATUT, Tekst Marek Jawor